Sprawy bieżące

Opublikowano 30-07-2023

Ogrzewanie świątyni AD 2024

Ruszamy z największą inwestycją 2024 roku w naszej parafii - instalacją elektrycznego ogrzewania ławkowego w kościele. Nie byłaby ona może przedsięwzięciem na szeroką skalę, gdyby nie zadziałała tu zasada naczyń połączonych. Otóż przyjęta technologia ogrzewania wymaga wykonania zasilania podpodłogowego. W tym celu konieczne jest zdjęcie desek podłogowych w nawie głównej. Niestety część desek i legarów jest uszkodzona przez owady i grzyby, w związku z czym niezbędna będzie ich konserwacja lub wymiana. Ponadto w trakcie wykonywania inwentaryzacji i ekspertyzy istniejącej instalacji elektrycznej okazało się, że nie spełnia ona wymaganych warunków technicznych, wobec czego powstaje także potrzeba jej wymiany. Z kolei demontażu okablowania tejże instalacji nie sposób dokonać bez uszkadzania powłoki malarskiej i desek szalunkowych, co pociąga za sobą konieczność wykonania dodatkowo napraw wykończeniowych i prac malarskich...

Jak zatem będzie wyglądał cały projekt? Dotychczasowa instalacja elektryczna zostanie zdemontowana i zastąpiona nową, na którą będą się składać: wewnętrzne linie zasilające, rozdzielnice, główny wyłącznik pożarowy, instalacja oświetleniowa i gniazd wtykowych 230 V, instalacja ogrzewania ławkowego. Przed rozpoczęciem montażu nowej instalacji ubytki i uszkodzenia w deskach szalunkowych zostaną wypełnione masą akrylową i wygładzone zaś powierzchnie ścian, sufitów oraz stolarka okienna i drzwiowa zostaną oczyszczone i pomalowane dwukrotnie farbą akrylową z zachowaniem dotychczasowej kolorystyki. Zdjęte zostaną deski podłogowe w całej nawie głównej. Zniszczone legary zostaną zastąpione nowymi, dębowymi, układanymi na tych samych kamieniach polnych, zgodnie z zasadą minimalnej ingerencji w strukturę zabytku. Legary o powierzchniowym zniszczeniu zostaną oczyszczone do drewna zdrowego. Nowe i oczyszczone podwaliny zostaną dwukrotnie zaimpregnowane środkiem Xylamit Żeglarski przed porażeniem przez biologiczne szkodniki oraz zabezpieczone preparatami ognioodpornymi. Drewno zniszczone przez szkodniki zostanie wywiezione i spalone, zaś zagrzybiony gruz zakopany. Wykonane zostanie zasilanie podpodłogowe dla mat grzejnych. Ułożona zostanie nowa podłoga z desek modrzewiowych grubości 35 mm, struganych obustronnie, bezsękowych, z jednej partii, montowanych na pióro-wpust z ukryciem elementów montażowych. Na koniec nowa podłoga zostanie zagruntowana i pomalowana żywicą akrylową wodną, bezbarwną, w macie. Na ławkach, w konfesjonałach oraz na podłodze w rejonie ołtarza zostaną zainstalowane maty grzejne w ilości 29 sztuk o łącznej długości 57 metrów i całkowitej mocy 1200 W. Każda z mat będzie zasilana z oddzielnego transformatora bezpieczeństwa zalanego żywicą. Zastosowany zostanie sterownik dający możliwość płynnej regulacji mocy oraz podziału obszaru na dwa sektory. W konfesjonałach zostaną zamontowane wyłączniki z płynną regulacją.

A wszystko zaczęło się 29 X 2024 od wyniesienia i zabezpieczenia ławek i obrazów z północnej i środkowej części nawy głównej, którą Wykonawca oddzielił czarną folią budowlaną od reszty świątyni, by rozpocząć prace od demontażu dotychczasowej instalacji elektrycznej i usuwania starych powłok malarskich. W tak zreorganizowanej przestrzeni Msze święte są sprawowane przy ołtarzu bocznym św. Mikołaja. Niespodziewanie remont stał się także okazją do poczynienia historycznych odkryć: na suficie kościoła odsłonięte zostały fragmenty dwóch malowideł z lat 70-tych XX wieku, zaś pozostałości dawnych warstw farby ujawniły, że wnętrze świątyni nie zawsze tonęło w bieli! Ściany i sufit bywały niegdyś wymalowane w odcienie błękitu, brązu i sieny...

Pierwsze migawki w dziale "galeria".

Opublikowano 11-11-2024

Uroczystość Wszystkich Świętych i Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych 2024

Ks. Jan Twardowski napisał: „Nie umiera ten, kto trwa w pamięci żywych”. Dlatego pamiętajmy, szczególnie w pierwszych dniach listopada, nie tylko o tych, których znaliśmy i kochaliśmy, ale także o wszystkich, którzy w jakiś sposób kształtowali naszą rzeczywistość: o przodkach, których nie było dane nam poznać choć nosimy w sobie ich geny, o autorytetach, które budowały naszą tożsamość, o ludziach, dzięki którym żyjemy w wolnym kraju, o fundatorach i dobrodziejach parafii spajającej naszą wspólnotę... Pamiętajmy otaczając ich swoją modlitwą.

Opublikowano 01-11-2024

Dekrety dla rad parafialnych

Dnia 29 X 2024 o godzinie 18:00 w bazylice katedralnej św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika w Warszawie odbyło się uroczyste wręczenie dekretów powołujących nowe Rady Duszpasterskie i Ekonomiczne w parafiach diecezji warszawsko-praskiej. Mszy Świętej koncelebrowanej przewodniczył biskup Romuald Kamiński, a homilię wygłosił biskup Jacek Grzybowski, który podkreślił istotę tego wydarzenia: "Przeżywamy w naszej diecezji uroczyste powołanie rad parafialnych we wszystkich parafiach naszej diecezji. To właśnie w duchu owego ewangelicznego ziarna, na początku małego i drobnego, bo to wydaje się drobny, można nawet powiedzieć formalny gest, ale na tym właśnie polega i rozpoczyna się siła ważnej pracy wspólnotowej. Jeśli kapłan i ci, którzy go wspomagają, będą wierni Duchowi Świętemu, to rozrośnie się jak drzewo, zaskoczy swoją siłą, mocą, swoimi owocami."

Fotorelacja na facebooku diecezji warszawsko-praskiej pod adresem
https://www.facebook.com/photo/?fbid=964110332417460&set=pcb.964137582414735

Opublikowano 31-10-2024

Rocznica poświęcenia własnego kościoła

Ostatnia niedziela października w parafiach takich jak nasza, gdzie data konsekracji świątyni pozostaje nieznana, jest obchodzona jako rocznica poświęcenia własnego kościoła. To dobry czas i okazja na podsumowanie wiedzy (i niewiedzy) historycznej o naszej parafii, zważywszy że wspomniana data to niejedyna historyczna niewiadoma.

Przeszło pół tysiąca lat trwania naszej parafii, mimo dziejowych zawieruch, to rezultat godnego podziwu zaangażowania, zaradności, troski i zapobiegliwości jej fundatorów, dobrodziejów, duszpasterzy i wiernych. Naszym zadaniem jest nie tylko kontynuować ich dzieło, ale także pielęgnować pamięć minionych wydarzeń, aby dzieje wspólnoty nie były białą plamą na mapie historii ani polem do snucia domysłów. Przez lata utrwaliło się wiele niepopartych dokumentami informacji, związanych zwłaszcza z powstaniem parafii i początkowym okresem jej funkcjonowania. Historyk i regionalista, dr Andrzej Marek Nowik, sięgnął do źródeł z XV i XVI wieku, by zweryfikować dotychczasową wiedzę w tym zakresie. W świetle przeprowadzonych analiz i poczynionych ustaleń, historię początków parafii trzeba napisać od nowa. Dalszych badań wymaga z kolei okres XVII i XVIII wieku za przyczyną niedostatku dokumentów źródłowych, z których gros znajdowało się w Warszawie i spłonęło w pożodze drugiej wojny światowej.

Od wieku XV do wieku XVI

Historia powstania parafii w Kiczkach wiąże się nierozerwalnie z historią dóbr Piaseczno. W mroku dziejów ginie jednak kiedy i w jakich okolicznościach Piaseczno, najstarsza osada na terenie tychże dóbr, zostało założone i stało się własnością dziedziców z Płochocina. Pierwsza wzmianka o Piasecznie pojawia się w 1414 roku, kiedy to Marcin i Piotr z Płochocina sprzedali swoje części tejże wsi Maciejowi i Filipowi także z Płochocina. Transakcję tę potwierdził książę Janusz I Starszy, jednocześnie przenosząc objęte nią części wsi z prawa polskiego na prawo chełmińskie [AECV nr 18], co pozwala wnioskować, że były to dobra leśne, a ich nowi właściciele planowali zaprowadzić tam osadnictwo kmiece.

W 1436 roku księżna Anna Bolesławowa (synowa księcia Janusza I Starszego), za zgodą panującego wówczas na Mazowszu księcia Bolesława IV (jej syna), odkupiła Piaseczno od Macieja z Płochocina z zamiarem przeznaczenia go na cele pobożne [AGAD ZDP perg. 2099]. Kwota trzystu kop groszy, za jaką je nabyła, może wskazywać, że dobra te były słabo zagospodarowane.

W 1441 roku księżna Anna postanowiła ofiarować wieś Piaseczno na uposażenie planowanego szpitala Świętego Ducha w Warszawie, na co uzyskała zgodę biskupa Andrzeja z Bnina [AGAD ZDP perg. 1778]. W 1442 roku księżna kupiła od Augustianów plac przy kościele św. Marcina w Warszawie i rozpoczęła budowę szpitala Świętego Ducha. W 1445 roku wystarała się u biskupa poznańskiego Andrzeja z Bnina aby ofiarował przysługujące mu dziesięciny z dóbr Piaseczno na szpital Świętego Ducha [AGAD ZDP perg. 2105]. W 1446 roku uzyskała od księcia Bolesława IV przywilej, na mocy którego przekazał on na rzecz szpitala Świętego Ducha należne mu dochody z barci w dobrach Piaseczno [AGAD ZDP perg. 1779] [AGAD ZDP perg. 2107]. Przystąpiła także do zagospodarowywania tych dóbr. W połowie XV wieku w ich południowej części "na surowym korzeniu" zostały założone wsie Kiczki i Posiadały. W lutym 1458 roku, księżna Anna uposażyła w kilka włók ziemi nowy kościół pod wezwaniem św. Macieja Apostoła i św. Anny w... Piasecznie [AGAD MK 4 k. 119v-120]. Przez wiele lat zapis ten odnoszono do kościoła w Piasecznie pod Warszawą ignorując fakt, na który zwrócił uwagę dr Nowik, że podwarszawskie Piaseczno leżało w powiecie warszawskim (a nadto było już wówczas miastem), zaś we wspomnianym dokumencie mowa o "Piasecznie, dobrach w powiecie czerskim"! A zatem pierwszy kościół na terenie dzisiejszej parafii Kiczki został pobudowany w Piasecznie, a rok 1458, wiązany z początkiem istnienia parafii w Kiczkach, odnosi się do nadania uposażenia wspomnianemu kościołowi, niekoniecznie zaś do jego wzniesienia, które mogło nastąpić nieco wcześniej.

Mimo, że zachowały się kompletne akta biskupów poznańskich i kapituły poznańskiej z XV wieku i były realizowane projekty badawcze w poszukiwaniu dokumentów mazowieckich w tychże aktach, nie odnaleziono żadnego dokumentu ani nawet wzmianki o tym, żeby którykolwiek z biskupów poznańskich wyraził zgodę na założenie parafii w Piasecznie czy Kiczkach. To pozwala sądzić, że kościół w Piasecznie formalnie nie był parafialnym (a jedynie za taki był uznawany) i nie był erygowany kanonicznie (został ustanowiony przez władzę świecką).

Na temat tego, co działo się z kościołem w Piasecznie po jego uposażeniu, dokumenty milczą. Dopiero w 1526 roku księżna Anna Odrowążowa (córka Konrada III Rudego a prawnuczka księżnej Anny Bolesławowej - fundatorki wspomnianej świątyni), po objęciu władzy nad Mazowszem, postanowiła przenieść na kapitułę warszawską przysługujące jej (jako władcy) prawo patronatu względem szpitala Świętego Ducha oraz względem "kościoła parafialnego, który teraz jest we wsi Kiczki" [AGAD ZDP perg. 3303]. Jak zauważył dr Nowik, użyte w dokumencie słowo "teraz" nie miałoby sensu, gdyby kościół od początku swojego istnienia znajdował się we wsi Kiczki. Wyraz ten wskazuje, że kościół znajduje się w Kiczkach od pewnego czasu, a wcześniej znajdował się w innej miejscowości. Z tego dość jednoznacznie wynika, że instytucję kościoła pomiędzy 1458 a 1526 rokiem przeniesiono z Piaseczna do Kiczek. Sam zaś budynek świątyni w Piasecznie mógł zostać rozebrany, spłonąć czy zniszczeć, zaś w Kiczkach zapewne pobudowano nowy. Powodem zmiany lokalizacji mogły być lepsze warunki gospodarcze w nowym miejscu - większa powierzchnia gruntów ornych i bardziej dogodne do budowy młynów położenie w dolnym biegu rzeki.

Z początkiem XVI wieku rozpoczęła się akcja osadnicza północnej części dóbr Piaseczno. Założono Mienię, Rudnik, Pełczankę, Cisie, Skwarne, Rososz i Cegłów. Lokalizacja założonej również w tym czasie osady Wągliny jest sporna - niektóre ze źródeł wskazują na jej położenie w części północnej dóbr, pomiędzy Pełczanką a Mienią [AECV nr 95 (I. 131°)], inne umiejscawiają ją w części południowej, jako późniejsze Skupie [AGAD ASK I 46 k. 368v-369]. W południowej części dóbr w tym czasie osadnictwo rozwijało się już na niewielką skalę - założono tu jeszcze jedną osadę - Glonkową Wolę. (Znacznie później, dopiero w 1563 roku, w części południowej wzmiankowany jest po raz pierwszy jeszcze Dzielnik [AGAD ASK I 46 k. 130v-131].) Wszystkie nowe osady w dobrach Piaseczno przynależały do parafii w Kiczkach. Parafia zaczęła się więc intensywnie powiększać a plebanowi kiczkowskiemu zaczęło przybywać obowiązków, którym nie był on w stanie sprostać. Aby zapewnić sprawne funkcjonowanie tak rozległej parafii, z inicjatywy Jana Grotowskiego, prepozyta Szpitala Świętego Ducha w Warszawie, w trzeciej dekadzie XVI wieku wybudowano kościół w Cegłowie. Posługę sprawowało w nim dwóch kapłanów. Wzniesienie nowego kościoła nie oznaczało utworzenia nowej parafii - nowa świątynia była drugim kościołem w parafii Kiczki. Powzięto wprawdzie zamiar przeniesienia parafii z Kiczek do Cegłowa, jednak nie został on zrealizowany [AAP CP 3 k. 106v-107]. Od tego też czasu zaczęto nazywać kościół w Kiczkach "starym" a kościół w Cegłowie "nowym".

Nowy kościół wymagał uposażenia w dochody z dziesięcin. Na mocy prawa, dziesięciny z nowo założonych osad należały do stołu biskupiego. Z kolei na mocy przywileju bpa Andrzeja z Bnina z 1445 roku, dziesięciny z dóbr Piaseczno zostały oddane do dyspozycji szpitala Świętego Ducha w Warszawie. Zaczęły się więc spory na tym tle. W 1530 roku rozstrzygnął je sąd rozjemczy orzekając, że dziesięciny z nowo lokowanych wsi winny należeć do biskupa poznańskiego. W 1531 roku biskup poznański Jan Latalski przyznane mu dziesięciny postanowił oddać kapitule warszawskiej, nakładając na nią jednak pewne zobowiązania m.in. obowiązek uposażenia kościoła w Cegłowie. Biskup wydał wówczas przywilej, na mocy którego kapituła warszawska dokonała rozdziału dziesięcin pomiędzy kościoły w Kiczkach i Cegłowie. W przywileju tym parafia jest określana mianem "Kiczki czyli Cegłów", a zatem jako jedna parafia z dwoma filiami (kościołami) [AAP CP 3 k. 204-208].

W żadnym dokumencie z XVI wieku nie pojawia się zapis, który wskazywałby na rozdzielenie się Cegłowa i Kiczek na odrębne parafie. Przez cały czas jest to jedna parafia: w rejestrach poborowych z lat 1540 [AGAD ASK I 46 k. 62-62v] i 1541 [AGAD ASK I 46 k. 97-97v] Cegłów jest zapisany jako jedna z wsi w parafii Kiczki, w rejestrze poborowym od duchowieństwa z 1561 roku parafia nazywana jest "Cegłów z filią Kiczki" [AGAD ASK I 27 k. 283v], w rekognicjarzu poborowym z 1564 roku Cegłów znów jest wymieniany jako wieś w parafii Kiczki [AGAD ASK I 46 k. 204v-205], tak samo w rejestrach poborowych z lat 1576 [AGAD ASK I 46 k. 37v-38], 1577 [AGAD ASK I 46 k. 368v-369] i 1579 (błędnie datowanego na rok 1588) [AGAD ASK I 46 k. 438-439]. Bronisław Chlebowski w pierwszym tomie "Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich" z 1880 roku podaje, że wydzielenie parafii Cegłów z parafii Kiczki nastąpiło w 1575 roku. Brak jednak źródła tej informacji.

Zagadka wieku XVII

W różnych współczesnych opracowaniach pojawia się informacja o wystawieniu nowego kościoła w Kiczkach w 1626 roku. Jest to pochodna wzmianki z rękopisu ks. Mariana Stefanowskiego "Na marginesie nowego Katalogu Archidiecezji Warszawskiej na zasadzie źródeł archiwalnych" z 1935 roku. Jej treść jest następująca: "Jest tu przywilej Anny Jagiellonki z r. 1626, która wzniosła nowy kościół zniszczony potem przez pożar w r. 1751." Należy jednak zauważyć, że mowa tu o przywileju z 1626 roku, nie zaś o świątyni z tegoż roku. Przy tym Anna Jagiellonka nie mogła nadać przywileju w 1626 roku, ponieważ zmarła dwadzieścia lat wcześniej. Trudno wyjaśnić skąd ta niespójność, zważywszy że autor rękopisu, jak sam zaznacza, korzystał z wiarygodnych źródeł - akt kurii i kapituły metropolitalnej warszawskiej. Do tych sięgnąć jednak już nie sposób - spłonęły podczas Powstania Warszawskiego w 1944 roku. Zachowały się jedynie fragmentaryczne wypisy z protokołów wizytacji kanonicznych z lat 1617 i 1667, które jednak nie zawierają dostatecznych informacji do rozwikłania zagadki roku 1626. Z kolei przechowywany w Poznaniu protokół wizytacji kanonicznej z 1603 roku odnotowuje zły stan dachu i zniszczoną wieżę [AAP AV 1 k. 71-71v]. Gdyby kościół został pobudowany za panowania Anny Jagiellonki, czy podupadłby znacząco w tak krótkim a orężnie dość spokojnym okresie? Czy to możliwe, że autor wzmianki użył skrótu myślowego i w roku 1626 miało miejsce nie nadanie lecz potwierdzenie wcześniejszego przywileju królowej? A może do rękopisu ks. Stefanowskiego lub jego wersji drukowanej wkradł się błąd?

Omyłka wieku XVIII

W 1918 roku ks. Wojciech Dionizy Bryndza-Nacki, z funkcji proboszcz kiczkowski a z zamiłowania kronikarz, zanotował w księdze protokołów wizytacji, że kościół w Kiczkach "w roku 1751 dnia 11 stycznia uległ żywiołowi ognia" [APK]. To samo podaje Katalog Kościołów i Duchowieństwa Archidiecezji Warszawskiej na Rok 1935, choć bazuje on zapewne na wspomnianej notatce ks. Bryndzy, gdyż powstał w oparciu o dane nadesłane przez proboszczów poszczególnych parafii. O pożarze w 1751 roku pisze także wzmiankowany już wcześniej ks. Marian Stefanowski. Skąd zatem wzięła się często powtarzana informacja, że pożar świątyni miał miejsce w 1701 roku? Rozpowszechniła się ona za sprawą przekłamania, jakie trafiło do Rocznika Archidiecezji Warszawskiej z 1958 roku. W 1956 roku ks. Franciszek Maliszewski, proboszcz kiczkowski, redagując rys historyczny parafii do zamieszczenia w Roczniku, podał, że kościół spłonął w roku 1701, choć nie dysponował żadnym zapisem stwierdzającym jakoby pożar miał miejsce w tym czasie. Literówek i błędów rzeczowych jest z resztą w piśmie ks. Maliszewskiego znacznie więcej (przynajmniej dziesięć w maszynopisie zajmującym zaledwie pół strony formatu A4) [APK]. Ks. Maliszewski podał także (tu już prawidłowo), że nowy (obecny) kościół pobudowano w 1751 roku (taką też informację podaje protokół wizytacji z 1778 roku [ADS] oraz wszystkie inwentarze fundi instructi od początku XIX wieku [APK]). Z uwagi na fakt, że Rocznik był i jest chętnie cytowaną publikacją, późniejsze opracowania utrwaliły i rozpowszechniły błędny rok pożaru oraz mylnie wyciągnięty wniosek, że przez pół wieku kościoła w Kiczkach nie było. Istnieje wszak szereg poszlak wskazujących na normalne funkcjonowanie parafii w tym okresie. Wawrzyniec Rakowski, rotmistrz pospolitego ruszenia ziemi wiskej, w swoim pamiętniku pod rokiem 1709 zanotował: "Dnia 8 czerwca ruszyłem się z piechotą swoją Łanową do Starostwa Stanisławowskiego, wziąwszy benedykcyą w Kiczkach." Protokół wizytacji kościoła w Kiczkach z 1778 roku [ADS] a także inwentarze fundi instructi z XIX wieku [APK] wymieniają najstarszą księgę metrykalną z zapisami chrztów od roku 1724, ślubów od roku 1727 i zgonów od roku 1728 (notabene później zaginioną). Ten sam protokół przytacza treść dekretu kapituły generalnej z 1725 roku, który regulując kwestie dziesięcin i pańszczyzny, wymienia ówczesnego plebana kiczkowskiego i organistę. Z kolei w protokole wizytacji szpitala św. Ducha w Warszawie z 1736 roku odnotowano, że co roku na Wielkanoc szpital uiszczał sto złotych polskich proboszczowi Kiczek.

Niedole wieku XIX

Gdy Polska zniknęła z mapy Europy, nadszedł trudny czas dla Kościoła. Carat postawił sobie za cel maksymalne osłabienie tej ostoi polskości i podporządkowanie jej władzy świeckiej na wzór rosyjskiej cerkwi. Na mocy ukazu cara Aleksandra II Romanowa z 1865 roku majątek kościelny (ziemia parafialna i lasy, domy i budynki gospodarcze, zwierzęta i sprzęty gospodarskie, lokaty w bankach i zapisy na ziemi) podlegał konfiskacie na rzecz Skarbu Państwa. (Przed ogłoszeniem ukazu zarządzono spisy własności każdej parafii, aby potem według nich przeprowadzić skuteczną egzekucję.) Proboszczów zobowiązano ponadto do dostarczenia ziarna zbóż jarych pod zasiew skonfiskowanych pól. Zezwolono na pozostawienie przy parafii jedynie sześciu morgów ziemi, sprzętów domowych, pojazdu, wozu z uprzężą, pary koni, dwóch krów, do dziesięciu owiec i osobistej własności duchownych. W zamian za odebraną ziemię wyznaczono proboszczom pensje. Przejmowane mienie kościelne licytowano. Jeśli nie było chętnych do zakupu po ustalonej cenie wówczas, za zgodą naczelnika powiatu, ceny obniżano. Niejednokrotnie proboszczowie stawiali się na licytacjach żeby odkupić choć część tego co im skonfiskowano, lecz jeśli proboszcz odkupił mienie po obniżonej cenie zobowiązywano go do dopłaty (kwotę dopłaty potrącano z pensji). Zlikwidowano obowiązek oddawania dziesięcin. Uchylono propinację (wyłączne prawo właściciela dóbr do warzenia i sprzedaży trunków na terenie tych dóbr). Zniesiono pańszczyznę (także tę odrabianą we włościach plebańskich w przypadku dóbr kościelnych). Szkoły parafialne przejęło państwo. W Kiczkach z około osiemdziesięciu morgów parafialnej ziemi pozostało przy Kościele tylko sześć, wliczając w to podwórze plebańskie z budynkami i kościół z cmentarzem przykościelnym. Jak zaznaczają inwentarze fundi instructi, gdy przymusowe dziesięciny zamieniono na dobrowolne, parafianie przestali je oddawać. Bydło i sprzęty gospodarskie zostały zajęte w 1866 roku przez niejakiego Wittmana, delegowanego do ich zajęcia i sprzedania na rzecz Skarbu Państwa. Te jednak spłacił ówczesny administrator kiczkowski, ks. Józef Pałczyński, za sumę 108 rubli srebrnych i 72 kopiejek [APK].

Przynajmniej od początku XIX wieku funkcjonował w parafii przykościelny szpital dla ubogich. Drewniany budynek kryty słomą, z kominem i piecem z cegły, był wyposażony w hypocaustum (system ogrzewania gorącym powietrzem rozprowadzanym kanałami z pieca) i miał około 12,5 metra długości i 8 metrów szerokości. Szpital, który nie posiadał własnych funduszy i (przynajmniej początkowo) utrzymywał się z jałmużny, w drugiej połowie XIX wieku faktycznie przestał istnieć [APK].

Działający w Kiczkach folwark należał do dóbr fundacyjnych warszawskiego szpitala Świętego Ducha. Widocznie nie przynosił on spodziewanych dochodów, skoro dla ich podniesienia zarządzająca wspomnianym szpitalem Rada Szczegółowa Opiekuńcza zaczęła od 1843 roku podejmować próby wydzierżawiania tegoż folwarku w drodze licytacji. Folwark podupadł jeszcze bardziej po pożarze, który wybuchł 26 sierpnia 1865, a dotknął nie tylko zabudowania ale także zbiory i inwentarz. Ostatecznie, po przejęciu zarządu nad szpitalami przez Radę Miejską Dobroczynności Publicznej, folwark przynoszący wówczas roczny dochód 660 rubli srebrnych przy powierzchni ponad 500 morgów, w 1872 roku został sprzedany. Trafił w ręce prywatne. Zakupił go Florian Grużewski za 12100 rubli srebrnych, by w 1873 roku odstąpić go Arturowi Franciszkowi Rokickiemu.

Koleje wieku XX

Z biegiem lat budynek kościoła zaczął podupadać, a nadto przestawał mieścić rosnącą liczbę wiernych. W 1901 roku zdecydowano o jego generalnym remoncie i rozbudowie. Zaciągnięto na ten cel pożyczkę bankową w wysokości 1705 rubli 77 kopiejek i uchwalono składkę po 50 kopiejek z morga gruntu. Restauracja, jakiej wówczas dokonano, polegała na "przedłużeniu Kościoła o 12 łokci, podciągnięciu nowych podwalin, oszalowaniu zewnątrz i wewnątrz całego Kościoła deskami, zmienieniu dachu, pokrzyciu gontami, przeniesieniu wierzy ze środka Kościoła na front, wybudowaniu od strony południowej nowej zakrystyi z lożą, oraz pomalowaniu całego Kościoła zewnątrz farbą olejną, dachu zaś smołowcem" [APK]. Największe wyzwanie stanowiła wymiana podwalin, ponieważ wiązała się z koniecznością uniesienia całego budynku w górę na lewarach. Z tym arcytrudnym zadaniem poradził sobie znakomicie kiczkowski cieśla Jan Kaczorek.

Szczęśliwie świątynia przetrwała burzliwy okres pierwszej i drugiej wojny światowej, choć nie bez uszczerbku. W 1918 roku Niemcy zarekwirowali na cele wojenne piszczałki Pryncypału (podstawowego głosu organowego) [APK]. Po 1939 roku tak samo postąpili z mniejszym z dwóch dzwonów (podczas pierwszej wojny światowej obydwa dzwony zdołano ukryć [APK], po wybuchu drugiej wojny światowej ukryto tylko jeden). W okresie międzywojennym powiększył się z kolei areał gruntów parafialnych o 26 morgów wydzielonych przez Jana Rokickiego z jego majątku w Kiczkach, oraz o 20 morgów podarowanych przez Bernarda Jarzębskiego w Dzielniku [APK]. Sprawiono w tym czasie także 43 nowe piszczałki do organów [APK]. Po drugiej wojnie światowej na dzwonnicę powrócił zabytkowy dzwon, niestety uszkodzony. Został on zastąpiony nowym dopiero w 2000 roku. Miejsce drugiego dzwonu pozostawało puste do roku 1992.

Opracowanie
Mirosław Kurek, 2024

Bibliografia

  1. Andrzej Marek Nowik, Artur Rogalski, Andrzej Chojnacki, Małgorzata Śluzek - Na cegle pisane: Historia miasteczka Cegłów, Gminna Biblioteka Publiczna - Kulturoteka w Cegłowie, Cegłów 2021
  2. Andrzej Marek Nowik - Jedna parafia i trzy kościoły – Piaseczno, Kiczki, Cegłów (wykład wygłoszony 28 lutego 2024 w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Mińsku Mazowieckim)
  3. Marta Piber-Zbieranowska, Anna Salina - Słownik historyczno-geograficzny ziemi czerskiej w średniowieczu, Zeszyt 1, Instytut Historii PAN, Fundacja IH PAN, Warszawa 2021
  4. Jadwiga Karwasińska - Szpital Świętego Ducha w Warszawie: dzieje Fundacji Anny Bolesławowej, Księżny Mazowieckiej początkowe (1444-1544), Wydawnictwo Szpitala Św. Ducha Zarządu Miejskiego w m.st. Warszawie, Warszawa 1938
  5. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski - Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom I, Warszawa 1880
  6. Marian Stefanowski, Waldemar Wojdecki - Na marginesie katalogu Archidiecezji Warszawskiej z roku 1935, Studia Theologica Varsaviensia, Rok 1992, Tom 30, 1, Numer 1
  7. Władysław Knapiński - Notatki dotyczące kościołów parafialnych w archidiecezji warszawskiej, Tom 1, rękopis
  8. Józef Łukaszewicz - Krótki opis historyczny kościołów parochialnych, kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej dyecezyi poznańskiej, Tom 3, Poznań, 1863
  9. Katalog Kościołów i Duchowieństwa Archidiecezji Warszawskiej na Rok 1935, Warszawa 1935
  10. Rocznik Archidiecezji Warszawskiej zawierający spis duchowieństwa i parafii w roku 1958, Warszawa 1958
  11. Pamiętnik Wawrzyńca Rakowskiego rotmistrza pospolitego ruszenia Ziemi Wiskej pisany od roku 1701 do roku 1711, Żytomierz 1861
  12. Ludwik Królik - Szpital św. Ducha w Warszawie od XV do XVIII wieku : zarys dziejów, Studia Theologica Varsaviensia, Rok 1984, Tom 22, Numer 2
  13. Wojciech Frątczak - Konfiskata własności kościelnych w Królestwie Polskim w świetle ukazu cesarza Aleksandra II z dnia 14/26 XII 1865 r., Studia Włocławskie 14 (2012)
  14. Witold Jemielity - Upaństwowienie majątków kościelnych w powiatach łomżyńskim i mazowieckim po powstaniu styczniowym, Studia Łomżyńskie 5 (1995)
  15. Wincenty A. Sułkowski - Z dziejów dobroczynności publicznej Warszawy 1870 - 1884 r., Biblioteka Warszawska 184 (1886)


Skróty
AGAD - Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie
AAP - Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu
ADS - Archiwum Diecezjalne w Siedlcach
APK - Archiwum Parafialne w Kiczkach (obecnie co najmniej część dokumentów przeniesiona do Archiwum Diecezjalnego Warszawsko-Praskiego w Warszawie)
ZDP - Zbiór Dokumentów Pergaminowych
ASK - Archiwum Skarbu Koronnego
AV - Acta visitationum
MK - Metryka Koronna
CP - Acta capituli Posnaniensis
AECV - Acta Ecclesiae Collegiatae Varsoviensis
perg. - pergamin
k. - karta

Opublikowano 27-10-2024

1 2 »
×